πνοή

η, ΝΜΑ, και δωρ. τ. πνοά, επικ. τ. πνοιή, λυρ. τ. πνοιά Α

1. η πράξη και το αποτέλεσμα τού πνέω, φύσημα

2. αύρα, άνεμος (α. «η θερμή πνοή τού ανέμου τής χάιδευε το πρόσωπο» β. «πνοαί δ' ἀπὸ Στρυμόνος μολοῡσαι», Αισχύλ.)

3. αναπνοή (α. «είχεν πνοή κι εμίλησε», Ερωτόκρ.

β. «ἔμπνους μὲν εἰμί... καὶ πνοάς... πνέω», Ευρ.)

νεοελλ.

1. ζωή, ύπαρξη («συ μού έδωκας την πνοήν», Κάλβ.)

2. μτφ. δύναμη που εμπνέει, έμπνευση («έργο γεμάτο πνοή»)

3. μτφ. ζωντάνια («δεν έχει πνοή μέσα του»)

4. φρ. α) «μέχρι την τελευταία του πνοή» — ώσπου να πεθάνει

β) «έργο μακράς πνοής» και «μακρόπνοο έργο» — έργο διαχρονικό, μεγάλης διάρκειας

αρχ.

1. κάθε ζωντανός οργανισμός («Κριτὴς καὶ Βασιλεὺς πάσης πνοῆς Χριστὸς ὁ Κύριος», Μηναί.)

2. ατμός, οσμή, αναθυμίαση («τηγάνου πνοαί», Εύβουλ.)

3. (για άλογα) βαριά αναπνοή, ξεφύσημα («τροχῶν βάσεις ἤφριζον, εἰσέβαλον ἱππικαὶ πνοαί», Σοφ.)

4. (για πνευστά όργανα) ήχος («αὐλῶν πνοῆς», Αριστοφ.)

5. φύσημα τών φυσητήρων

6. φρ. α) «ὀλίγη πνοή» — άνεμος μικρής διάρκειας ή χαμηλής έντασης

β) «πνοὴ βιαία» — δυνατός άνεμος

γ) «πνοὴ Ἡφαίστου» και «πνοὴ πυρός» — φλόγα

δ) «ἔχω πνοάς»

i) αναπνέω

ii) ζω

ε) «ἅμ' ἀνέμων πνοαῑσι βαίνω» — τρέχω γρήγορα σαν τον άνεμο

στ) «πέτομαι (μετὰ) πνοιῇς ἀνέμοιο» — πετώ γρήγορα σαν τον ανέμο

ζ) «ἅμα πνοιῇς ἀνέμοιο» — γρήγορα σαν τον άνεμο.

[ΕΤΥΜΟΛ. < ετεροιωμένη βαθμίδα τού πνέω*].